همه‌پرسی فرار به جلو بارزانی از مشکلات داخلی است

مسعود بارزانی از برگزاری همه پرسی در روزهای آینده خبر داده است.رهبر حزب دموکرات کردستان در حالی این همه پرسی را برگزار می کند که تلاشهای وی با مخالفت های جدی در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی مواجه شده است. اینکه چرا بارزانی چنین زمانی را برای برگزاری همه پرسی انتخاب کرده است،احتمال تعویق برگزاری همه پرسی ،نحوه مواجهه احزاب و گروه های سیاسی عراقی سوالاتی هستند که برای دریافت پاسخ آنها با سید رضا قزوینی تحلیلگر مسائلل عراق به گفت و گو نشسته ایم؛

ایرنا:استحضار دارید که مسعود بارزانی به دنبال برگزاری همه پرسی در اقلیم کردستان عراق است آیا این همه پرسی در موعد مقرر برگزار خواهد شد؟
قزوینی:اعتراضات و فشارهای داخلی، منطقه ای و بین المللی زیادی بر اقلیم کردستان هست تا مانع از برگزاری این همه پرسی، حداقل در موعد اعلام شده یعنی سوم مهرماه سال جاری شود. اینکه این همه پرسی برگزار شود یا خیر بسته به شدت فشارها یا مانع تراشی ها و حتی امتیازات احتمالی خواهد داشت.هر چند که به نظر می رسد افزایش این فشارها و حتی تهدیدات کشورهای همسایه و حتی فشارهای که ممکن است از سوی بغداد بر اربیل واقع شود، برگزاری آن را به تأخیر بیندازد.

ایرنا:چرا بارزانی مقطع فعلی را برای برگزاری همه پرسی انتخاب کرده است و چه میزان احتمال دارد همه پرسی به تعویق بیفتد؟
قزوینی:بارزانی زمانی را برای برگزاری همه پرسی اعلام کرد که کشور و توان و نیروی آن مصروف مبارزه با تروریسم و داعش است و عملا موضوع مبارزه با داعش و تمرکز بر آن برای بغداد از هر مسأله دیگری اهمیت بیشتری دارد.علاوه بر اینها، انتقادها در داخل اقلیم به بارزانی نسبت به عملکرد وی در تعطیلی پارلمان اقلیم و اعتراض به ریاست پایان یافته وی بر این منطقه افزایش یافته است.بنابراین برگزاری همه پرسی در این دوره زمانی یا درخواست برگزاری آن، فرار رو به جلوی بارزانی از مشکلات داخلی تلقی می شود.
این نکته را نیز باید افزود که مناطق مورد منازعه اربیل با بغداد که بر مبنای ماده ۱۴۰ قانون اساسی مبنای اعتراض کردها به بغداد بود اکنون به تصرف پیشمرگه های اقلیم درآمده است و مشارکت این مناطق در همه پرسی مزبور، تا پیش از پایان داعش و ثبات نظامی نسبی در کشور، مطلوب اربیل می باشد.
در حال حاضر بارزانی همچنان به شدت از ضرورت برگزاری همه پرسی در موعد مقرر می گوید، اکنون برگزاری همه پرسی برای او حیثیتی شده است مگر آنکه بتواند به لطایف الحیلی مفری برای این موضوع بیابد. در روزهای اخیر وی گفته است که تنها ارائه پیشنهادی بهتر توسط طرف مقابل، مثلا تعویق همه پرسی برای شش ماه یا یکسال و تعهد به پذیرش نتیجه آن و امضای توافقنامه می تواند به تعویق همه پرسی کمک کند. شاید بتوان این اظهارات بارزانی را به نحوی تلاش برای ایجاد یک راه حل آبرومندانه برای تعویق همه پرسی دانست.

ایرنا:آیا ممکن است بارزانی در قبال دریافت امتیازاتی از بغداد بحث همه پرسی را مسکوت بگذارد؟این امتیازات چه می تواند باشد؟
قزوینی:بله. این احتمال وارد است که بارزانی متناسب با حجم این تهدید علیه بغداد (برگزاری همه پرسی) خواهان امتیازات ویژه ای باشد. بخشی از این امتیازات تلاش برای سکوت بغداد در قبال الحاق مناطق مورد منازعه به خصوص کرکوک به اقلیم است که در جریان جنگ با داعش توسط نیروهای نظامی اقلیم به تصرف آنها درآمد. تعهد بغداد به پرداخت حقوق معوقه کارکنان اقلیم و حقوق آینده آنها و عدم قطع آن و پرداخت مستمر حقوق نیروهای پیشمرگه نیز می تواند بخشی از این امتیازات باشد.علاوه بر اینکه موضوع فروش نفت اقلیم کردستان عراق که از موضوعات به شدت اختلافی میان دو طرف بوده نیز مطرح است. در این بین پرداخت نشدن سهم ۱۷ درصدی اقلیم از بودجه سالانه عراق در چند سال اخیر نیز می تواند یکی دیگر از ابزارهای مذاکراتی اریبل و بغداد باشد.

ایرنا:مستمسک بارزانی و رهبران اقلیم کردستان عراق برای برگزاری همه پرسی چیست.بغداد به کدام تعهدات قانونی خود در قبال اقلیم عمل نکرده است؟
قزوینی:بغداد به همه تعهدات خود در قبال اقلیم کردستان عمل کرده است. وضعیت اقلیم مشابه سایر استان های عراق است با این تفاوت که کردها دارای یک منطقه خودمختار هستند. اقدامات تنبیهی بغداد مانند عدم ارسال بودجه و قطع حقوق کارکنان اقلیم به دلیل اقدامات یک جانبه و غیر قانونی اربیل برای فروش مستقل نفت بوده است. البته کردها به شدت بر موضوع اجرای ماده ۱۴۰ قانون اساسی اصرار دارند.این ماده درباره تعیین سرنوشت مناطق مورد منازعه به خصوص کرکوک است که می بایست تا پیش از پایان سال ۲۰۰۷ میلادی یعنی ده سال مراحل آن اجرایی می شد اما دولت های قبلی به دلایل متعددی اجرای آن را به تأخیر انداختند.بنابراین کردها معتقدند اکنون که بغداد به تعهد خود درباره این ماده عمل نکرده، شخصا اقدام به در اختیار گرفتن آن مناطق کرده اند و همه پرسی را در آن اراضی نیز انجام خواهند داد. اما بغداد معتقد است که راه حل های قانونی و مذاکرات باید تکلیف این مناطق را مشخص کند و استفاده از زور و نیروی نظامی برای در اختیار گرفتن این مناطق را قابل قبول نمی داند.

ایرنا: کرکوک از مناطق مورد اختلاف اربیل و بغداد می باشد در این شرایط تصمیم مقامات محلی کرکوک برای برگزاری همه پرسی را چگونه ارزیابی می کنید ؟
قزوینی:با اینکه کردها در شورای استان کرکوک بیشترین اعضا و ریاست آن را دارند اما این تصمیم در خلال آبستراکسیون نمایندگان عرب و ترکمن شورا اتخاذ شد. بنابراین طبیعی و قابل انتظار بود که شورای استانی دست به چنین اقدامی بزند. اعضای این شورا از ماه ها قبل با برافراشتن پرچم اقلیم کردستان بر بالای ساختمان اداری آن نشان داده بودند که در امتداد تصمیمات اربیل حرکت می کنند.

ایرنا:مسئله همه پرسی در اقلیم کردستان چه نقشی در همگرایی یا واگرایی شیعیان و اهل سنت درعراق دارد؟
قزوینی:با اینکه همه احزاب و شخصیت های سنی بر ضرورت یکپارچه بودن عراق تأکید دارند اما واکنش این احزاب به موضوع همه پرسی تاکنون چندان مطلوب نبوده است. برخی از رهبران سیاسی تاکنون یا سکوت اختیار کرده اند یا مواضعی نه چندان محکم اتخاذ کرده اند. روابط خوب اهل سنت با کردها به خصوص پس از اشغال موصل، حضور یا اقامت بسیاری از این رهبران در اربیل، آموزش بخشی از عناصر نیروهای عشایری وابسته به اهل سنت در اقلیم، و حتی تلاش این احزاب برای تشکیل اقلیم مستقل سنی در نینوا و مدیریت آن که در همسایگی با کردستان خواهد بود و حمایت اربیل از ایده تشکیل آن، باعث شده است رهبران سیاسی اهل سنت مواضع چندان محکمی در قبال همه پرسی اتخاذ نکنند.

ایرنا:دولت عبادی بعد از پیروزی های اخیر بر داعش چه ابزارها و امکاناتی درسطوح ملی /منطقه ای /بین المللی برای حفظ تمامیت ارضی عراق دارد؟
قزوینی:دولت مرکزی ابزارهای خود برای فشار بر کردها را در اختیار دارد، علاوه بر روابط خوب بغداد با آمریکا و همپیمانی با واشنگتن، بغداد در مخالفت با همه پرسی، اشتراک نظر تهران و آنکارا را نیز به همراه دارد. مواضع پایتخت های جهان هم فعلا در ظاهر همسو با عراق بوده است. عراق به نیابت از همه جهان به خصوص غرب، در صف نخست جهانی مبارزه با تروریسم است بنابراین آنها برای عدم ایجاد اخلال در مبارزه با تروریسم، با بغداد همراهی می کنند. علاوه بر اینکه هرگونه ناامنی در منطقه ناشی از استقلال کردستان می تواند عواقب قابل توجهی برای همه کشورها داشته باشد. اقدامات تنبیهی اقتصادی بغداد علیه اربیل هم از جمله مواردی است که بغداد همچنان آنها را در اختیار دارد.

ایرنا:بارزانی اعلام کرده اگر همه پرسی رای نیاورد از قدرت کناره گیری می کند جامعه کردی عراق چه رویکردی در قبال همه پرسی دارند آیا میان احزاب گروهها و شخصیت های عراقی در این خصوص اجماع نظری وجود دارد؟
قزوینی:بارزانی می خواهد اطمینان خود را نسبت به خواسته شهروندان کرد عراقی و انتخاب آنان نشان دهد. در کردستان اینگونه نیست که همه شهروندان موافق با این همه پرسی باشند. در هفته های اخیر یک شبکه ماهواره ای کرد که مخالف همه پرسی است راه اندازی شد اما توسط مقامات اربیل تعطیل شد. جنبشی نیز در این مطقه برای نه گفتن به همه پرسی و استقلال تأسیس شد. همه این ها نشان می دهد که جامعه کرد عراق در موضوع همه پرسی یا نتیجه آن یکدست نیست. در میان نخبگان سیاسی کردستان نیز وضعیت همینگونه است. حزب گوران (تغییر) و اتحاد اسلامی کردستان با برگزاری همه پرسی در شرایط فعلی مخالف هستند و آن را مانور سیاسی بارزانی در عرصه قدرت می دانند. حزب تغییر که از منتقدان سرسخت بارزانی است اخیرا همه پرسی مزبور را یک همه پرسی حزبی و نه ملی دانسته و آن را غیرقانونی اعلام کرده بود.