دوشنبه ۱۰ اردیبهشت ۰۳ - April 29, 2024
آخرین اخبار
پر بیننده ها
خانم ها و آقایان! من از منطقه ای آمدم که از ۵ تمدن بزرگ جهان دو تمدن قدیمی تر از این منطقه است. این منطقه شامل ۱۷ کشور و جمعیت آن حدود ۴۰۰ میلیون نفر از قاره اقیانوسیه بیشتر و مساحت آن با حدود ۱۲ میلیون کیلومترمربع از دو قاره اروپا و اقیانوسیه بیشتر است. هم چنین این منطقه دارای بیش از ۸۰ درصد منابع انرژی نفت جهان در دهه سوم قرن ۲۱ خواهد بود. این منطقه شاهراه ارتباطی بین سه قاره اروپا، اقیانوسیه و آفریقا می باشد و وجود تنگه های عبور اجباری و استراتژیک بسفور، هرمز، داردانل و کانال سوئز بر اهمیت سوق الجیشی آن می افزاید. اما متأسفانه در روزگاری به سر می بریم که این منطقه در کنار مسائل ذکرشده تبدیل به لکه قرمز ناامنی، جنگ، افراط گرایی دینی و بی ثباتی بر روی کره زمین شده است؛ که نه تنها خود از آن رنج می برد بلکه بر امنیت نقاط دیگر جهان نیز اثرات منفی گذاشته است. بنابراین، تلاش صورت گرفته در این کنفرانس برای بررسی امنیت در این منطقه و ارائه راه حل های مؤثر نه تنها برای کشورهای این حوزه بلکه برای کل جهان می تواند مفید باشد. موضوع امنیت در خاورمیانه به قدری پیچیده است که برخی آن را به علت علل متعدد تأثیرگذاری لایه های مختلف تضاد با یکدیگر به گره کور تشبیه می کنند. ما معتقدیم این امر محال نیست؛ اما برای ارائه راهکارهایی در جهت حرکت به سوی ثبات و امنیت پایدار خوب است تقسیم بندی کاربردی از لایه های مؤثر بر ناامنی این منطقه داشته باشیم. بحران های این منطقه در یک دسته بندی کلی به بحران های زیر دسته بندی می شوند که به اختصار به آن ها اشاره می کنم و آن ها را در ۳ دسته بندی کلی بیان می کنم.
الف) بحران های بنیادی
ب) بحران های ناشی از فرهنگ عمومی ملت ها
ج)بحران های ناشی از حکومت ها
بحران های خاورمیانه عمدتا حاصل کنش و واکنش میان لایه های ذکرشده می باشد. اما چه باید کرد؟
اسپنسر جانسون در کتاب “چه کسی پنیر مرا جابه جا کرد؟” در استعاره ای می گوید برای جابه جایی پنیری بزرگ نمی توان آن را به یک باره تکان داد؛ بلکه باید تکه تکه کرد. از سه دسته بحران های ذکرشده در بالا به نظر می رسد دسته اول در طیف بلندمدت، دسته دوم در میان مدت به سمت بلندمدت و دسته سوم در کوتاه مدت به سمت میان مدت قابل بهبود باشند. بنابراین بهتر است از سمت سطح (ج) شروع کنیم. ارائه مدل امنیتی برای منطقه نیاز به یک وقت وسیع و مشارکت و همفکری جمعی از نخبگان دارد؛ اما در این مجال محدود سعی می کنم نکاتی را که در مسیر رسیدن به صلح عادلانه و امنیت پایدار در منطقه کمک می کند را گوشزد کنم. برای ایجاد امنیت پایدار در خاورمیانه نیاز به اصلاحات داریم. این اصلاحات باید در سه سطح دولتمردان، نخبگان علمی- اجتماعی و توده ی ملت ها باشد. برای این سه سطح به نظر می رسد موارد ذیل راهگشا باشد:
در پایان ، همانطور که پیشتر نیز گفتم، می خواهم بگویم که منظر بحران ها در خاورمیانه، چه از نظر جغرافیایی و بحران آب، چه رقابت بر سر فضای اثرگذاری یا فرهنگ سیاسی غالب بر منطقه، همگی حاکی از هشدار درباره یک خطر هستند. ادامه روند جاری به رشد بحث های بیهوده ای منجر خواهد شد که به ضرر تمام بازیگران منطقه ای خواهد بود و برنده ای در بر نخواهد داشت.
اما چه باید کرد؟اکنون زمان گرفتن تصمیمات بزرگ اما مشکل است. از دست دادن زمان به ضرر ثبات، توسعه و صلح عادلانه در منطقه خواهد بود.گرفتن چنین تصمیماتی مشکل خواهد بود اما اگر به درستی بررسی و اتخاذ شوند، می تواند به نفع تمام کشورها باشد.در حوزه دولتی، یکی از مهم ترین مسائل در منطقه جنگ های نیابتی صورت گرفته توسط قدرت های منطقه به دلیل نارضایتی آن ها از وضعیت حاضر برای توسعه حوزه اثرگذاری خود است. آنچه ما نیاز داریم، گامی اساسی و تصمیمی بزرگ است؛ یعنی توافقی برای باثبات سازی وضعیت کنونی و فضاهای اثرگذاری کنونی. اکنون، تمام سه بازیگر مهم در جستجوی افزایش سهم خود بوده و رضایتمندی از شرایط کنونی مشکل به نظر می رسد. اما اگر مطالعات آینده پژوهانه صورت گیرد، شرایط متفاوت خواهد بود.مدل پیشنهادی بنده این است:
برای چشیدن سهمی از کیک منافع در خاورمیانه، نیاز به فضایی باثبات است. بنابراین باید در از امنیت فردی به سمت امنیت جمعی، دفاع جمعی و ترویج ثبات به صورت گام به گام حرکت کرد. در این فرآیند نیاز به همکاری تمامی بازیگران است.
* سخنرانی سید حمزه صفوی در کنفرانس بین المللی “در جستجوی نظم پایدار بین المللی و نظم منطقه ای بادوام” در کالج مطالعات جهان پاریس فرانسه